Balkan Savaşı'nda Edirne Muhasarası

Balkan Savaşları ve Edirne hakkında eski yazı [Osmanlı Türkçesi] yayımlanmış eserlerden biri de İBB Atatürk Kitaplığı'nda “Bel_Osm_K.00203” demirbaş numarasına kayıtlı olan “Edirne Muhâsarası (1912 Teşrîn-i Sânî - 1913 Mart)”dır. Tüccarzâde İbrahim Hilmi'nin, Kitabhâne-i İslâm ve Askerisi tarafından, Artin Asaduryan ve Mahdumları Matbaası'na bastırılan bu kitabın mütercimi Mülâzım [Teğmen] Ş. B. olarak belirtilmiştir. Fransızcadan eski yazıya aktarılan kitap 263 sayfa ana metinden oluşurken, 19x13 cm ebadındaki kitabın 18 sayfa olan ek kısmında ise toplara ait listeler, harita ve krokilerin açıklamaları ile fihrist yer almaktadır. Haritalar ise ayrıca basılmıştır.

1915 yılında eski yazıya “Edirne Muhâsarası (1912 Teşrîn-i Sânî - 1913 Mart)” adı ile çevrilen, Fransız Colonel [Albay] Piarron de Mondesir tarafından yazılan kitabın orijinal adı ise “Siège Et Prise D'Andrinople (Novembre 1912-Mars 1913)” olup, ilk defa 1914 yılında Fransa'da yayımlanmış ve aynı yıl içerisinde dört baskı yapmıştır.
Kitabı yayımlandığı dönem albay olan, sonraki süreçte ise generalliğe yükselen “Jean Frédéric Lucien Piarron de Mondésir”, mühendis olan babasının Varşova ve St. Petersburg arasındaki demiryolunun yapımında yer aldığı dönemde 13 Aralık 1857'de Gatchina [Gatçina], Rusya'da doğdu. 1 Kasım 1876'da “École Polytechnique”1 girdi. 1 Ekim 1878'de topçu ve mühendislik okuluna katıldı. 1880 yılının Ekim ayında, 1. Mühendislik Alayında bir teğmendi. Kariyeri, Fransız sömürgeleri ile metropol bölgeleri arasında geçti.
7 Ağustos 1881'den 22 Mayıs 1882'ye kadar Cezayir'de demiryolu hattının yapımında ve isyan hareketlerinin bastırılmasında görev almış, 4 Ekim 1883'te Boulognesur-Mer'deki özel mühendis kadrosunda yüzbaşı olarak görev yapmıştır. 5 Mayıs 1884'ten 1886'ya kadar, “École Supérieure de Guerre”de2 stajyer oldu. Bu savaş okulunda aldığı eğitim sonucunda 14 Aralık 1886'da Nancy'deki birliğe katıldı. 16 Nisan 1892'den sonra çeşitli birliklerde komuta subayı olarak görev yaptı. 10 Haziran 1897'de Madagaskar'da görev yapan mühendis alayına atandı ve 21 Eylül 1898'de tabur komutanı olarak, 13 Şubat 1899'a kadar orada yol çalışmalarının başında bulundu. 5 Ocak 1901'de mühendislerden oluşan özel birliğe katıldı ve daha sonra Ecole Supérieure de Guerre'de tahkimat kursu hocası oldu. 24 Aralık 1909'da albaylığa terfi etti. Uruguay'da da görev yapan Jean Frédéric Lucien Piarron de Mondésir, Balkan Savaşları sonucunda düşen Edirne'ye de gelmiş ve 20 gün ikamet etmiştir. 23 Aralık 1913'te generalliğe yükselirken, I. Dünya Savaşı'nda farklı cephe ve görevlerde bulunmuştur. Fransa'nın en yüksek dereceli nişanı olan “Légion d'honneur” olmak üzere birçok nişan ve ödül sahibi olan general, 11 Ağustos 1943'te Sévrier, Haute-Savoie'de ölmüştür.

Osmanlı ordusuna son darbeyi verdikten sonra Birinci Balkan Savaşı'nı sonlandıran vaka Edirne'nin kaybıdır. Jean Frédéric Lucien Piarron de Mondésir, şehrin düşmesini sebep olan Edirne kuşatmasını başta Bulgar ve Sırp komutanlar ile Fransız ve İngiliz konsolosların da yardımlarıyla çok detaylı bir şekilde yazmış. Öncelikle Edirne hakkında bilgi veren yazar, taraf orduların ayrıntılarını ve muhârebenin muhtelif safhalarını da aktarmış. Bir mühendis olarak, özellikle alan tahkîmâtları ve topçu istihkâmı ile ilgilenirken, projektörlerin ayrıntılarına dahi önem vermiş, istihsal eylediği neticeyi belirtmiş, Edirne Muhâsarası'ndan alınabilecek dersler için de ayrı bir başlık ayırmıştır.

Mondesir'in bu çalışması çok övülmüş ve çeşitli ülkelerde farklı dillerde yayımlanan kuşatma hakkındaki anlatılar için de bir plan olarak kullanılmıştır. Yaklaşık 5 yıl önce ilgilenmeye başladığım, biraz ihmalkârlık ederek geçte olsa tamamladığım bu çalışmada, Bulgaristan'dan temin edilen Fransızca ilk basım nüshadan özellikle özel isimler ve yer isimleri için faydalanılmış, Fransızca basım ile Osmanlı Türkçesi çeviri metin mukayese edilmiştir. Bunun sonucunda Osmanlı Türkçesi olan basımda yer verilmemiş olup, sarf edilen cephaneyi gösteren bir cetvel çevirdiğimiz metne ilave edilmiştir.

Kroki, harita ve fotoğrafların orijinal hâliyle okuyucuya ve araştırmacılara aktarılabilmesi için de Fransızca nüshada mevcut olanlar çalışmaya eklenmiştir. Çalışma, Türk Tarih Kurumu'nun yazım kuralları esas alınarak, transliterasyon “hafifletilmiş transkripsiyon” biçiminde hazırlanmıştır. Bununla birlikte, eski yazıdan çevrilen metin için öncelikle göz önünde tutulan husus, onun aslına ve kendine mahsus havasına mümkün olduğu kadar bağlı kalmaktır. Ancak bugün artık kolaylıkla anlaşılması zorlaşmış kelimelerin anlaşılabilir hâle getirilmesi için bazı kelimelerin anlamları parantez içinde ve dipnotlar ile verilmiş, bunun için de “Kubbealtı Lugati, Osmanlıca-Fransızca Sözlük ve TDK Güncel Türkçe Sözlük”ten faydalanılmıştır. Tarafımdan verilen dipnotlar (haz.) ibaresiyle belirtilmiş olup, diğerleri metinde verilmiş dipnotlardır. Her iki metnin mukayesesi hususunda muavenet eden hocam Doç. Dr. Mehmet Kaan Çalen ile varlıkları ile saâdetmend olduğum eşim Sibel ve oğlum İlteriş Bumin'e minnettârım.

Bu çalışmayı hatasız olarak hazırlamaya gayret ettim. Hatalarımın bağışlanarak, düzeltilmesi için katkı sağlanması temennimdir.
Edirne-Ocak 2019