Trakya Bölgesi Kapı Tokmakları ve Çekecekleri

Kapı çekecekleri ve tokmaklarının kapıyı çekme-vurma amaçlı bir ihtiyaca cevap vermek üzere mi yoksa kötü ruhlardan korunma amaçlı olarak mı ürettiklerini bilmiyoruz. Belki de ikisi birden.

Avrupa ve Orta Asya'daki erken örneklerinde mitolojik bir yaratık veya bir arslan başı şeklindeki tokmak aynaları, bunların kullanımında inanışların payını gösteriyor. Kapı tokmakları kadar bunların aynaları da önemlidir. Hatta bazen aynaları tokmaklarından daha gösterişlidir.

Trakya bölgesinde 17 ana 68 alt tip olmak üzere kapı tokmağı, 25 ana 75 alt tip kapı tokmağı aynası belirledik. Mevcut örneklerin %30'u kapı çekeceğidir. Tokmaklarda evler ve anıtsal yapılarda her yapı için ayrı bir tokmak tasarımı yapıldığını ve ana kapılardaki ile iç kapı pencerelerindekilerde ölçü ve biçim farkı görülebilir.

Türkiye'deki Türk sanatının ana değişim çizgilerini genel olarak tokmak çekeceklerinde de izleyebiliyoruz. 16-17 yüzyıllardaki örnekler genellikle klasik dönem rumi-palmet bileşimleri şeklindedir. 18. yüzyıl ortasından itibaren batıdan ithal biçimler yaygınlaşır. Bunlara karşı klasik geleneği sürdürmeye çalışan örnekler görülmekle birlikte batı kökenli akımın önüne geçilemez.

Artık dünya ölçeğinde beğeni kazanacak yeni yaratmaları yapabilme becerisi kaybedilmiştir.